‘ಮರೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ವಿನಯ ವಿಮರ್ಶಕ ಜಿ.ಎಚ್. ನಾಯಕ’ – ಡಾ.ಎಚ್.ಎಸ್. ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ

ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಪ್ರೀತಿಯ ಮೇಷ್ಟ್ರು ಜಿ.ಎಚ್. ನಾಯಕರು ನಿಧನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರಿಗೆ ಅಂತಿಮ ನಮನಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತ ಈ ಬರೆಹದ ನೆನಪನ್ನು ಅರ್ಪಿಸುವೆ.

“ವಿನಯ ವಿಮರ್ಶೆಗೆ ಮಾದರಿ- ಜಿ ಎಚ್ ನಾಯಕ”

ಗೋವಿಂದರಾಯ ಹಮ್ಮಣ್ಣ ನಾಯಕ ಎಂಬುದು ಜಿ ಎಚ್ ನಾಯಕರ ಪೂರ್ತಿ ಹೆಸರು.
ಕನ್ನಡ ಎಂಎಗೆ ಸೇರುವವರೆಗೂ ಇವರ ಹೆಸರನ್ನು ಕೇಳಿರಲೇ ಇಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪುಸ್ತಕ ವಿಮರ್ಶೆ ಬರೆದು ಹೆಸರನ್ನು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡವರ ಪೈಕಿ ಇವರಿರಲಿಲ್ಲ! ಕರ್ವಾಲೋ ಕಾದಂಬರಿಯ ಮೊದಲ ಮುದ್ರಣದಲ್ಲಿ ಇವರು ಬರೆದ ಮುನ್ನುಡಿ ಸ್ವರೂಪದ ತೇಜಸ್ವಿ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಿತ್ತಾದರೂ ನಾನು ಕರ್ವಾಲೋ ಕಾದಂಬರಿಯ ಮುನ್ನುಡಿ ಗಮನಿಸದೆ ಕತೆ ಮಾತ್ರ ಓದಿದವನು. ಹಾಗಾಗಿ ನಾಯಕರ ಹೆಸರು ಮನದಲ್ಲಿರಲಿಲ್ಲ. ಎಂ ಎ ತರಗತಿಗೆ ಸೇರುವಾಗ ‘ವಿಮರ್ಶೆ’ಯನ್ನು ವಿಶೇಷ ಪತ್ರಿಕೆಯಾಗಿ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದೂ, ಜಿ ಎಚ್ ನಾಯಕರು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಿಮರ್ಶೆಯನ್ನು, ವಿಮರ್ಶೆಯ ಮೂಲತತ್ತ್ವಗಳನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತಾರೆಂದೂ ನನ್ನ ಹಿರಿಯ ಬ್ಯಾಚಿನ ಮಾನಕರಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸಾಚಾರ್ಯರು ತಿಳಿಹೇಳಿದ್ದರಿಂದ ಜಿ ಎಚ್ ನಾಯಕರ ಪಾಠ ಕೇಳುವ ಸೌಭಾಗ್ಯ ದೊರೆಯಿತು! ಮೊದಲ ವರ್ಷ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಒಂದು ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ವಿಜಯ ದಬ್ಬೆಯವರೂ ಮತ್ತೊಂದನ್ನು ಜಿಎಚ್ಚೆನ್ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು.

ಪ್ರತಿಮಂಗಳವಾರದ ಸೆಮಿನಾರ್ ಕ್ಲಾಸ್ಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದವರು ಜಿ ಎಚ್ ನಾಯಕರು ಮತ್ತು ಕಾಳೇಗೌಡ ನಾಗವಾರರು. ಹೆಚ್ಚೂಕಮ್ಮಿ ನಲವತ್ತು ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಚರ್ಚೆ! ಬಾಲಿಶವಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದ ನಮ್ಮ ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು ಕೇಳಿಸಿಕೊಂಡಾದ ನಂತರ ನಾಯಕರು ‘ಪ್ರಶ್ನೆ ಕೇಳಿ’ ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು. ಪ್ರಬಂಧಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಓದಿಕೊಂಡುಬರದ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧ ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳದ ನಾವು ಸುಮ್ಮನೆ ಕುಳಿತ್ತಿರುತ್ತಿದ್ದ ನಮ್ಮನ್ನು ನೋಡಿ ನಾಯಕರು “ಇದೇನು ಪ್ರಶ್ನಾತೀತ ಪ್ರಬಂಧವೋ…..?” ಎಂದು ಕೇಳುವ ರೀತಿಗೆ ನಮಗೆ ಖುಷಿಯೋ ಖುಷಿ. ಆಮೇಲೆ ಅವರು ಮತ್ತು ನಾಗವಾರರು ಮಂಡಿತ ಪ್ರಬಂಧಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕೃತಿಯ ಕುರಿತು ಆಡುತ್ತಿದ್ದ ಮಾತುಗಳು ಅವುಗಳನ್ನು ಓದುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಬೇಂದ್ರೆ, ಅಡಿಗರ ಕವಿತಾಸಂಕಲನಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನಾಯಕರ ಉತ್ಸಾಹ ಇಮ್ಮಡಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾರಂತ, ಅನಂತಮೂರ್ತಿ, ಚಿತ್ತಾಲ, ಶಾಂತಿನಾಥ ದೇಸಾಯಿ, ತೇಜಸ್ವಿಯವರ ವಿಚಾರಗಳತ್ತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಆಸಕ್ತಿ ಕೆರಳಿಸುವಲ್ಲಿ ನಾಯಕರ ಒಳನೋಟಗಳು ಅದ್ಭುತವಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದವು.

ಒಮ್ಮೆ ವಿಮರ್ಶೆಯ ಕ್ಲಾಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಸಂಗಿಕವಾಗಿ ಬಸಲಿಂಗಪ್ಪನವರ ಬೂಸ ಪ್ರಕರಣದ ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಬಂತು. ಇಡೀ ಸಂದರ್ಭವನ್ನು ನಾಯಕರು ತಮ್ಮ ವಿಮರ್ಶಾ ವಿವೇಕದಲ್ಲಿ ತೆರೆದಿಟ್ಟರು! ಅಲ್ಲದೆ, ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದ ದೇವರಾಜ ಅರಸು ಅವರು ತಮ್ಮನ್ನು ಕರೆದು ವಿವರ ಕೇಳಿದ್ದನ್ನೂ, ಸತ್ಯಸಂಗತಿ ತಿಳಿದ ನಂತರವೂ ರಾಜಕಾರಣದ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಮಣಿದು ಬಸಲಿಂಗಪ್ಪನವರ ರಾಜಿನಾಮೆ ಪಡೆದ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ನೆನಪುಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಮತ್ತೊಂದು ಸಲ ಚಂಪಾ ಅವರ ‘ಗಾಂಧೀಸ್ಮರಣೆ’ ಕವಿತಾ ಸಂಕಲನದ ವಿಚಾರ ಬಂತು! ನಾನು “ಸರ್ ಇದರ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಗಾಂಧೀಜಿ ಸ್ಮರಣೆಯನ್ನು ತೋರುವಂತಿದ್ದರೂ ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ಓದಿದಾಗ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಸ್ಮರಣೆ ಅನ್ಸುತ್ತೆ” ಅಂದೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭವನ್ನುಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡ ನಾಯಕರು ಮೊದಲಿಗೆ ಚಂಪಾ ಅವರ ವಿಡಂಬನಾ ವೈಖರಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತುಶುರು ಮಾಡಿದರೂ ಮುಂದಿನ ಮುಕ್ಕಾಲುಗಂಟೆ ಕಾಲ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಸಂದರ್ಭದ ಸ್ಮರಣೆಗೆ ಮೀಸಲು. ಕನ್ನಡ ನಾಡಿನಾದ್ಯಂತ ಲೇಖಕರು ತೋರಿದ ಪ್ರತಿಭಟನೆ, ಜೈಲುವಾಸ, ಕುವೆಂಪು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ, ಕಾರಂತರು ಪದ್ಮಪುರಸ್ಕಾರವನ್ನು ಹಿಂದಿರುಗಿಸಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ತೋರಿದ್ದು- ಹೀಗೆ ಒಂದೆರಡಲ್ಲ ಅವರ ಮಾತಿನ ಲಹರಿಯಲ್ಲಿ ನುಸುಳುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಗತಿಗಳು! ಪ್ರತಿಬಾರಿ ಮಾತು ಮುಗಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಅವರು ಕೇಳಿಯೇ ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಮಾತೆಂದರೆ; “ಬೋರ್ ಆಯ್ತ? ಪಾಪ ನನ್ನ ಮಾತಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಾಕ್ಕಂಬಿಟ್ರಿ!” ಎಂ ಎ ಓದಲು ಬರುವ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಸಿಲಬಸ್ನ ಹೊರತಾಗಿ ನಾಯಕರಿಂದ ದೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಬಗೆಯ ಮಾಹಿತಿಗಳೇ ಬದುಕಿನುದ್ದಕ್ಕೂ ಆಸರೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದವು.

ವಿಮರ್ಶೆಯ ಐಚ್ಛಿಕ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಹನ್ನೆರಡು ಜನ ಮಾತ್ರ ಇರುತ್ತಿದ್ದೆವಾಗಿ, ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಅವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ವಿವರಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ತಿಳಿಯುವ ಅವಕಾಶಗಳೂ ತುಂಬಾ ಅಪರೂಪಕ್ಕೆ ಸಿಗುತ್ತಿತ್ತು.
ಸ್ವಂತ ಮಕ್ಕಳಂತೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದ ಜಿ ಎಚ್ ನಾಯಕರೆಂದೂ ಏನು ಕೇಳಿದರೂ ಬೇಸರಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. “ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಒಲವು ಯಾವಾಗಿನಿಂದ ಮೊಳೆಯಿತು ಸರ್” ಅಂತ ಕೇಳಿದ್ದಕ್ಕೆ “ಯಾವಾಗಿಂದ ಅಂತ ಹೇಳೋದು?” ಅಂತ ನಕ್ಕರು. ಆಮೇಲೆ ತಾವು ಹೈಸ್ಕೂಲು ಓದುವಾಗ ಕಾರವಾರದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನಕ್ಕೆ ಹೋಗಿದ್ದನ್ನೂ ಅಲ್ಲಿ ನವ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ನಡೆದ ಬಿಸಿಬಿಸಿ ಚರ್ಚೆ ನಡೆದಿದ್ದನ್ನೂ, ಫೋಟೊ ತೆಗೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಾರಂತರು ತಮ್ಮ ಭಾಷಣದ ಸರದಿ ಬಂದಾಗ ‘ಯಾಕೆ ಜಗಳಾಡ್ತೀರಿ? ಯಾವ ಹೊಸತಾದರೂ ಯೋಗ್ಯವಾಗಿದ್ದರೆ ನಾಳೆಗೆ ಉಳಿದೀತು’ ಎಂದು ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಸುಮ್ಮನಾಗಿಸಿದ್ದನ್ನು ತಾವು ಗಮನಿಸಿದ್ದಾಗಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯಿಂದ ಹೇಳಿದರು. ನಾಯಕರ ಊರು ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅಂಕೋಲಾ ಸಮೀಪದ ಸೂರ್ವೆ. ಆ ಕಡೆಯ ಭಾಷೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತು ಬಂದಾಗ “ನಾನು ನಮ್ಮ ತಾಯಿ ಜೊತೆ ಮಾತಾಡೊ ಕನ್ನಡ ಕೇಳಿದ್ರೆ ಇದ್ಯಾವ ಸೀಮೆ ಕನ್ನಡವಪ್ಪ ಅನ್ಸುತ್ತೆ ಕಣ್ರಿ ನಿಮ್ಗೆ” ಅಂತ ಮನೆಗೆ ಹೋದಾಗೊಮ್ಮೆ ಹೇಳಿದ್ದರು.

ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಹತ್ಯೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳೆಲ್ಲ ಅನೀರಿಕ್ಷಿತಾವಧಿಯವರೆಗೆ ಮುಂದೂಡಲ್ಪಟ್ಟ ಕಾರಣ, ತಳಮಳಗೊಂಡ ನಾನು ಮತ್ತು ಮಾನಕರಿಯವರು ಮಾನಸಿಕ ಬಲ ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳುವ ಉಪಾಯದಿಂದ ಕಾಮಾಕ್ಷಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದ ನಾಯಕರ ಮನೆ ‘ಪ್ರೀತಿ’ಗೆ ಹೋಗಿದ್ದೆವು. ಕುಡಿಯಲು ಮೀರಾ ನಾಯಕರು ಜ್ಯೂಸ್ ಕೊಟ್ಟಾಗ ನಾಯಕರ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಿಮರ್ಶೆ ಮಿಂಚಿತು:”ನೋಡಿ ನೀವೇನಾದ್ರೂ ಬಿಜೆಪಿಯವರಾದ್ರೆ ಈ ಜ್ಯೂಸ್ ಬೇಡಾಂದ್ಬಿಡ್ತೀರ!” ಅರ್ಥವಾಗದೆ ಮಿಕಿಮಿಕಿ ನೋಡಲು, ಮಾತು ಮುಂದುವರೆಸಿದ ನಾಯಕರು “ನಿಮಗೆ ಮೀರಾ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದು ಬನಾನ ಶೇಕ್ ಕಣ್ರೀ…… ಬನಾನ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಪ್ರಿಯವಾದ ಪದ, ಶೇಕ್ ಮುಸ್ಲಿಂ ಹೆಸರು…!”ಅಂತಂದು ಜೋರಾಗಿ ನಕ್ಕರು. ಮೊದಲೇ ಕೆಂಪಗಿದ್ದ ನಾಯಕರು ಜೋರಾಗಿ ನಕ್ಕಾಗ ಮತ್ತೂ ಕೆಂಪುಕೆಂಪಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತಿದ್ದರು! ಹೈಸ್ಕೂಲಿನಲ್ಲಿರುವಾಗ ಒಂದು ಹುಡುಗಿಯನ್ನು ರೇಗಿಸಿದ್ದನ್ನೂ ಹೇಳಿಕೊಂಡು ನಗಾಡಿದ್ದರು. ಇದು ಅವರ ಆತ್ಮಕತೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದಿಲ್ಲವಾದ ಕಾರಣ ಇಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಬಹುದೆನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಅದೆಂದರೆ; ಇವರು ಓದತ್ತಿದ್ದ ಶಾಲೆಗೆ ಸಿಂಗನಮಕ್ಕಿ ಎಂಬ ಊರಿನಿಂದ ‘ದ್ಯಾಮು’ ಎಂಬ ಹುಡುಗಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದಳಂತೆ! ಅವಳು ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದು ಬರುವಾಗ ನಾಯಕರು ಗೆಳೆಯರೊಡಗೂಡಿ “ಸಿಂಗನಮಕ್ಕಿ ದ್ಯಾಮ್ -ಲಿಂಗನಮಕ್ಕಿ ಡ್ಯಾಮ್”ಅಂತ ಕೂಗಿದರೆ ಆಕೆ ನಾಚಿಕೆಯಿಂದ ಓಡಿಬಿಡುತ್ತಿದ್ದಳಂತೆ! ಮೇಷ್ಟ್ರು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಇಂತಹ ಅನೇಕ ಘಟನೆಗಳು ತುಂಬ ತಮಾಷೆಯಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದವು!

ತೇಜಸ್ವಿಯವರು ವಯಸ್ಸಾದ ಕುವೆಂಪುಗೆ ತೊಂದರೆಯಾಗಬಾರದೆಂದು ತಮ್ಮ ಮಗಳು ಸುಸ್ಮಿತಾಳನ್ನು ನಾಯಕರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟು ಓದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಪ್ರತಿ ಶನಿವಾರ ಮೀರಾ ಅವರು ಅವಳನ್ನು ಉದಯರವಿಗೆ ಬಿಟ್ಟು ಮತ್ತೆ ಭಾನುವಾರ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಕರೆತರುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಜ್ಜನಿಗೆ ಮೊಮ್ಮಗಳ ಬಾಲಲೀಲೆಗಳ ಸಾಂಗತ್ಯ ದೊರಕಲೆಂದು ಈ ಏರ್ಪಾಡು. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜಿಎಚ್ಚೆನ್ ಮನೆಗೆ ಕಳ್ಳನುಗ್ಗಿದ ಕತೆಯನ್ನು ಪುಟ್ಟಮಗಳ ಬಾಯಿಂದ ಕೇಳಿ ತೇಜಸ್ವಿ ಲಂಕೇಶ್ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಆ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದಿದ್ದರು. ಈ ಕುರಿತು ಕೇಳಲು ನಾಯಕರು ನಗುತ್ತಾ ಆ ಘಟನೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದು ತೇಜಸ್ವಿ ಬರೆದುದಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ಕತೆಗಾರನದು ಮಾಹಿತಿ ಆಧಾರಿತ ಬರಹ, ವಿಮರ್ಶಕನದು ವಾಸ್ತವದರ್ಶಿತ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. ನಾಯಕರ ವಿಮರ್ಶೆಯ ದಾರಿಕೂಡ ಸತ್ಯವನ್ನು ವಿನಯ ವಿವೇಕದಿಂದಲೇ ಕಾಣಿಸುವುದು. ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನೂ ಮನುಷ್ಯಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳುವ ಎಚ್ಚರದಲ್ಲೇ ಮಂಡಿಸುವುದು ಇವರ ಕ್ರಮ.

ನಾವು ಕನ್ನಡ ಅಧ್ಯಯನ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿರುವಾಗೊಮ್ಮೆ ನಾಯಕರು ತೇಜಸ್ವಿಯವರನ್ನು ಕರೆತಂದು ಅಚ್ಚರಿಯ ಉಪನ್ಯಾಸ ಏರ್ಪಡಿಸಿದ್ದನ್ನು ಮರೆಯುವಂತಿಲ್ಲ! ಅನಂತಮೂರ್ತಿಯವರನ್ನು ಮೇಷ್ಟ್ರು ಎಂದು ಪರಿಭಾವಿಸಿ ನಾಯಕರು ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರಾದರೂ ಅನಂತಮೂರ್ತಿ ಮಾತ್ರ ಇವರನ್ನು ಗೆಳೆಯನೆಂದೇ ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಡಿಗರಿಗಂತೂ ನಾಯಕರ ವಿಮರ್ಶಾ ವಿವೇಚನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಪರಿತ ಗೌರವ-ಪ್ರೀತಿ. “ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿಭೆಯಿದ್ದೂ ಸೃಷ್ಟಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ತೊಡಗದೆ, ಯಾವ ಕಷ್ಟ ನಿಷ್ಠುರಗಳಿಗೂ ಪಾತ್ರನಾಗಲು ಹೆದರದೆ ಮೌಲ್ಯನಿಷ್ಠ ಕೃತಿ ವಿಮರ್ಶೆಗೆ ತೊಡಗಬೇಕಾದರೆ ಅಸಾಧಾರಣ ಧೈರ್ಯ ಅಗತ್ಯ. ಹಾಗೆಂದು ಇದು ಧೈರ್ಯದ ಪ್ರಶ್ನೆಯಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಆಳವಾದ ನಿರಂತರ ಅಭ್ಯಾಸ, ಚಿಂತನ, ಅದ್ಭುತವಾದ ತಾಳ್ಮೆ-ಇವು ಪಾಂಡಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಮುಖ್ಯ ಗುಣಗಳು. ಅಂಥ ಪಾಂಡಿತ್ಯವಿಲ್ಲದೆ ವಿಮರ್ಶೆ ಸಾರ್ಥಕವಾಗದು. ಆದರೆ ಈ ಪಾಂಡಿತ್ಯವಷ್ಟೇ ವಿಮರ್ಶೆಗೆ ಸಾಲದು. ಅದರ ಜೊತೆಗೇ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತನಾಗಲು ಅವುಗಳ ಪ್ರಬಂಧ ಧ್ವನಿಯನ್ನೂ ಅಂಗಾಂಗ ಸಾಂಗತ್ಯವನ್ನೂ ಗ್ರಹಿಸಲು ಸಮರ್ಥವಾದ ಸಹೃದಯ ಪ್ರತಿಭೆಯೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಸಂವೇದನಾಶೀಲ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವೂ ಸೇರಿದಾಗ ಈ ಅಪೂರ್ವ ಯೋಗವೇ ನಿಜವಾದ ವಿಮರ್ಶಕನ ಉದಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. ಈ ಬಗೆಯ ಯೋಗ ಜಿ ಎಚ್ ನಾಯಕರಲ್ಲಿ ಇದೆ” ಎಂದು ಅಡಿಗರು ಒಂದೆಡೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ!! ಈ ಮಾತೊಂದೆ ಸಾಕು ನಾಯಕರ ವಿಮರ್ಶೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವರಿಯಲು!

ನಾಯಕರು ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕವಿತೆಯನ್ನೂ ಬರೆದವರು. ಆದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಲು ಸಂಕೋಚಪಟ್ಟರು. ಒಮ್ಮೆ ನಮ್ಮ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಿಮರ್ಶೆಯ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಪದ್ಯದ ಭಾಗವೊಂದನ್ನು ಬರೆಸಿ, ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಿಮರ್ಶೆ ಮಾಡಿ ಎಂದರು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕವಿತೆಯನ್ನು ಬರೆಸುವ ಮೊದಲೇ ಕವಿಯ ಹೆಸರನ್ನು ಹೇಳಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಂದು ಮಾತ್ರ ಹೇಳಲಿಲ್ಲ! ತುಂಬಾ ಪೀಡಿಸಿದ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮದೇ ರಚನೆ ಎಂದರು. ಒತ್ತಾಯಪಡಿಸಿ ಅವರ ಬಾಯಿಂದ ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ‘ಹಳ್ಳದ ದಂಡ್ಯಾಗ’ ಹಾಡನ್ನೂ ಹಾಡಿಸಿದ್ದೆ ನಾನು!

ನಾವು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಾಗಿರುವಾಗಲೇ ನಾಯಕರಿಗೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಗೌರವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಬಂತು. ಬೆಸಗರಹಳ್ಳಿ ರಾಮಣ್ಣನವರಿಗೂ ಆಗಲೇ ಬಂದಿದ್ದು. ನಮಗೆಲ್ಲ ಆನಂದವೋ ಆನಂದ. ಅದರೊಂದಿಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಹಲವರಿಗೆ ಪುಸ್ತಕ ಬಹುಮಾನಗಳೂ ಬಂದ ಕಾರಣ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಅಭಿನಂದನಾ ಸಮಾರಂಭ ಏರ್ಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಜಿಶಂಪ ಅಭಿನಂದನಾ ನುಡಿಯಾಡಲು ಬಂದಿದ್ದರೂ ನಾಯಕರು ಸನ್ಮಾನ ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದು ತಮ್ಮ ತಾತ್ತ್ವಿಕತೆಗೆ ಒಪ್ಪದೆಂದು ಬರಲೇ ಇಲ್ಲ. ಮರುದಿನ ಅವರಿಗೆ ಕೊಟ್ಟ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ನಮಗೆಲ್ಲ ಹಂಚಿ, ಇದು ಮಕ್ಕಳ ಸಮಾನರಾದ ನಿಮಗೇ ಸಲ್ಲಬೇಕೆಂದರು! ಇದು ಅವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಒಂದು ಮಾದರಿ! ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಸಂಯಮಿ. ಬರೆದದ್ದು ಸರಿಯಾಗದಿದ್ದರೆ ತಿದ್ದಿತಿದ್ದಿ ಬರೆಯುವುದು! “ಇವರು ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಬರೆದದ್ದಕ್ಕಿಂತ, ಕಾಗದವನ್ನು ಹರಿದಿದ್ದೆ ಜಾಸ್ತಿ” ಅನ್ನುವ ಜೋಕೊಂದು ನಮ್ಮ ನಡುವೆ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿತ್ತು!

ನಾಯಕರು ‘ಉತ್ತರಾರ್ಧ’ ಕೃತಿಗೆ ಕೇಂದ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪುರಸ್ಕಾರ ಪಡೆದಾಗ ಅಭಿನಂದಿಸಲು ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿದ್ದಾಗಲೂ ಅದೇ ಮಮತೆಯಿಂದ ಮಾತಾಡಿಸಿ “ತುಂಬ ದಪ್ಪ ಆಗೋಗಿದೀರ, ಗುರುತೇ ಸಿಗಲ್ಲ” ಅಂದಿದ್ದರು. ಸುಖ ಜಾಸ್ತಿ ಆಯ್ತು, ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ಓದೋದು ಬರೆಯೋದು ಮಾಡಲ್ಲ ಅನ್ನೋದು ಅವರ ಆಕ್ಷೇಪ. ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ದಸರಾ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸುಮ್ಮನೆ ಅವರ ಮನೆಗೆ ಹೋದೆ. ಮನೆತುಂಬಾ ಜನ!!! ಅಚ್ಚರಿಯಿಂದ ಹತ್ತಿರಹೋಗಿ ನೋಡಿದರೆ ಪಂಪ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಲು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಸಚಿವರಾದ ಉಮಾಶ್ರೀಯವರು ಮನೆಗೆ ಬಂದಿದ್ದರು!! ನಾಯಕರು “ನಿಮಗೆ ಹ್ಯಾಗ್ ಗೊತ್ತಾಯ್ತು? ಇವತ್ತೆ ಕರೆಕ್ಟಾಗಿ ಬಂದಿದೀರಲ್ಲ?”ಎಂದರು. ನಾಯಕರು ಮನೆಯಲ್ಲೇ ಆ ಗೌರವ ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದನ್ನು ನೋಡುವ ಭಾಗ್ಯ ಅಚಾನಕ್ ಆಗಿ ದೊರೆಯಿತು.

ಹೋದವರ್ಷ ಶ್ರೀರಾಮಾಯಣದರ್ಶನಂ ರಂಗರೂಪದ ಮೇಲೆ ಬಂದಾಗ ಮೊದಲ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ನಾಯಕರು ಪಂಡಿತಾರಾಧ್ಯ ಮೇಷ್ಟ್ರು ಜೊತೆ ಬಂದಿದ್ದರು. “ಕಾವ್ಯದ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಎಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕಲಾವಿದರು ಕನ್ವೇ ಮಾಡಿದರು ನೋಡಿ” ಎಂದು ವಿರಾಮದಲ್ಲಿ ಸಂತಸವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡರು. ಅಂದು ತೆಗೆದ ಫೋಟೊವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಹಾಕಿದ್ದೇನೆ. ಇನ್ನೊಂದು ಹಳೆಯದು. ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಆಲನಹಳ್ಳಿ ಕುರಿತು ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಏರ್ಪಡಿಸಲು ನಾಯಕರು ಬಂದಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದ್ದು. ಕಾಳೇಗೌಡ ನಾಗವಾರ ಮೇಷ್ಟ್ರು, ಪಂಡಿತಾರಾಧ್ಯ ಮೇಷ್ಟ್ರು ಜೊತೆ ನಿಂತು ಫೋಟೊ ತೆಗೆಸಿಕೊಂಡ ಸೌಭಾಗ್ಯದ ನೆನಪಿನದು! ಏನು ಬರೆದರೂ ನಾಯಕರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲವೆಂಬ ಅತೃಪ್ತಿಯೇ ಈಗ ಆವರಿಸಿದೆ!