ಸುಮಾವೀಣಾ ಹಾಸನ ಅವರು ಬರೆದ ಲೇಖನ ‘ಮುದ ನೀಡುವ ಮುಂಗಾರು’

ಹೊಸ ಮಳೆ ಬಾನಿನ ಬಿಸಿಲ ಧಗೆಗೆ ಬಾಯಾರಿದ ಭೂಮಿಗೆ ಮಳೆ ಬಂದಿತೆಂದರೆ ಅದೇನೋ ಖುಷಿ ಘನರೂಪಿ ಮೋಡಗಳು ಹನಿಯಾಗಿ ಇಳೆಗಿಳಿಯುತ್ತಿದ್ದರೆ ಮೈಮನ ಪುಳಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಮಳೆಬಿಲ್ಲಿನ ಸೌಂದರ್ಯದಿಂದೊಡಗೂಡಿ ವಸಂತ ಮಾಸದ ನವಪಲ್ಲವಗಳ ಮೇಲೆ ಮೊದಲ ಹನಿ ಮಳೆ ಹನಿ ಬಿದ್ದಾಗಂತೂ ನೋಡುವುದೇ ಚಂದ ಭುವಿ -ಭಾನು ಒಂದಾದಂತೆ ಅವೆರೆಡು ಒಂದರ ಆಂತರ್ಯವನ್ನು ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಂಥ ಹಾಗು ಸಂಭ್ರಮಿಸುವ ಅಂದವನ್ನು ನೋಡಲು ಒಳಗಣ್ಣು ತೆರೆಯಬೇಕು ಆ ದೃಷ್ಟಿ ಸವಿಯುವುದೆ ಮಹದಾನಂದ. ಬಾನಿಗೆ ಇಳಿಯುವ ತವಕ, ಭುವಿಗೆ ಮುಟ್ಟುವ ಉತ್ಕರ್ಷದಂತೆ ಮೊದಲ ಮಳೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ವಾತಿ ಮುತ್ತಿನ ಮಳೆಯಾಗಿ ಆ ಮುತ್ತು ನೀರ ಹನಿಯಾಗಿ ಸುರಿಯುತ್ತಿದ್ದರೆ ಎಳೆಯರು,ಯೌವ್ವನಿಗರು ,ಇಳಿಯರಾದಿಯಾಗಿ ವರ್ಷರಾಜನು ಧಾರೆಯಾಗಿ ಹೊಸ ಹುರುಪಿನಲಿ ಭೂಮಿಯನು ತಬ್ಬುವ ಆ ನೋಟವನ್ನು ಕಣ್ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಾತುರರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಕೃತಿಗೆ ನವೋಲ್ಲಾಸವನು ತಂದು ಸಮಜೀವಿಯಂತೆ ಚೈತನ್ಯನ್ನು ತುಂಬುವ ಮಳೆ ಚೇತೋಹಾರಿ . ಮಳೆ ಇರದೆ ಇಳೆಯ ಅಸ್ತಿತ್ವವಿಲ್ಲ.

ಮುಂಗಾರು ಮಳೆ ಎಂದರೆ ಒಲವಿನ ಸುರಿಮಳೆ. ಭುವಿ-ಬಾನು ಒಂದಾಗುವ ಹಬ್ಬ. ಇಂಥ ಮಳೆಯ ಕುರಿತು ಬರೆಯದೆ ಇರುವ ಕವಿಗಳಿಲ್ಲ. ವರ್ಷಕಾಲವೆಂದರೆ ನವಿಲು ಗರಿ ಬಿಚ್ಚಿ ನರ್ತಿಸುವಂತೆ ಭಾವೋತ್ಕರ್ಷದಲೋಲಾಡುವ ಕಾಲ. ಕಾಳಿದಾಸನಾದಿಯಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದವರೆಗೂ ಮಳೆ ಕುರಿತು ಬರೆಯಲಾದ ಆಯ್ದ ಸಾಲುಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಭ್ರಮಿಸುವ ಉದ್ದಿಶ್ಯವಿಲ್ಲಿದೆ.

ಕಾಳಿದಾಸ ತನ್ನ ಕೃತಿ ‘ಋತುಸಂಹಾರ’ದ ಎರಡನೆ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಮುಂಗಾರು ಮಳೆಯನ್ನು ಕುರಿತು
ಹೊಳೆವ ಬೆಳ್ದಾವರೆಗಳನು ಹೋಲುವ ಮೋಡಗಳು
ಮುತ್ತಿಡುತ ಬೆಟ್ಟಗಳ ಮೆರೆಯುತಿರೆ ಸುತ್ತ
ಕುಣಿಯುತಿಹ ನವಿಲುಗಳು ಹರಿವ ಜಲಧಾರೆಗಳು
ಹಬ್ಬವನು ತಂದಿಹವು ದಿಟದಿ ಮನದೊಳಗೆ ( ಅನುವಾದಿತ ಸಾಲುಗಳು) ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಹಾಗೆ ಮೇಘದೂತದಲ್ಲೂ ಮಳೆಯ ಕುರಿತು ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ ಅಲ್ಲಿ ‘ಆಡಾಷಾಢಸ್ಯ ಪ್ರಥಮ ದಿವಸೇ ಎಂದು ಬರೆದಿರುವುದನ್ನು ಅದನ್ನು ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ‘ಕಾರ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ಮೊದಲ ದಿನ’ ಎಂದು ದೇಸೀ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಮುಂಗಾರು ಮಳೆಯ ತೋಯುವಿಕೆಯ ಪುಳಕ, ಬಿಸಲ ಧಗೆಗೆ ಕಾದ ಮಣ್ಣಿನ ಕಮ್ಮನೆಯ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿಯೇ ತೀರಬೇಕು. ಎಂಥ ಸೋತ ಮನಸ್ಸನ್ನೂ ಒಲವಿನ ಒಳಗುಡಿಗೆ ತಂದು ನಿಲ್ಲಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಈ ಮಳೆಗಿದೆ. ಮಳೆಯ ವಿಧಗಳನ್ನು ಪಂಪ ತನ್ನ ವಿಕ್ರಮಾರ್ಜುನ ವಿಜಯದ ದ್ವಾದಶಾಶ್ವಾಸದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದದ್ದಾನೆ. ಇಲ್ಲಿ ಘಟೋತ್ಕಜನ ವಧೆ, ದ್ರೋಣನ ದೇಹತ್ಯಾಗ, ಕರ್ಣನಿಗೆ ಸೇನಾಪತಿಯ ಪಟ್ಟ ಮುಂತಾದ ಭಾಗಗಳು ಬರುತ್ತವೆ ಇಲ್ಲೆಲ್ಲ ಮಳೆಗಾಲವನ್ನು ಮಳೆಯ ವಿಧವನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ.

ಅಂತು ತನ್ನ ಬಲಮೆಲ್ಲಮಂ ಜವನಂತೊಕ್ಕಲಿಕ್ಕೆ
ಕೊಲ್ವ ಕಳಶಕೇತನಂ ಯಜ್ಞಸೇನನೇನುಂ ಮಾಣದಾತನ
ಮೇಲೆ ಬಟ್ಟಿನಂಬಿನ ಬೆಳ್ಸರಿಯುಂ ಕೆಲ್ಲಂಬಿನ
ತಂದಲುಮಂ ಪರೆಯಂಬಿನ ಸೋನೆಯುಂ ಸುರಿಯೆ ಇದು 79ನೆಯ ಪದ್ಯ ಇದರಲ್ಲಿ ಬೆಳ್ಸರಿ ಅಂದರೆ ಬಿಳಿ ಸೋನೆಮಳೆ, ಕೆಲ್ಲಂಬಿನ ತಂದಲುಮಂ ಬಾಣಗಳ ತುಂತುರು ಮಳೆ,ಪಪಾರೆಯಂಬಿನ ಸೋನೆ ಜಡಿಮಳೆಗೆ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗೆ ಇದೆ ಕೃತಿಯ ದ್ವಿತೀಯಾಶ್ವಾಸದಲ್ಲಿ ಮಳೆಗಾಲವನ್ನು ಕುರಿತ ಪದ್ಯ ಹೀಗಿದೆ

ಅಂತು ಕಾಣ್ಬುದುಮೃತಾನಬ್ಧಿಯಂಬಚ್ಚರಸೆಯ ಕನಕ ಕಾಂಚೀಕಳಾಪದೊಳ್
ತೊಡರ್ದು ದೇವಾಂಗ ವಸ್ತ್ರದುಳ್ಳುಡೆಯೊಳಲಿರುವ ಸೂಸಕದ ನೂಲ
ತೂಂಗಲ್ವೆರಸೆಳಲ್ವ ಮುಂದಣ ಸೋಗೆ ಕಾರ್ಗಾಲದ ಸೋಗೆಯಂತೆ ಸೊಗಯಿಸಿ
ಅಪ್ಸರ ಸ್ತ್ರೀಯ ಚಿನ್ನದ ನಡುಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಕೊಂಡಿದ್ದ ರೇಷ್ಮೆಯ ವಸ್ತ್ರದ ಒಳ ಉಡುಪಿನಲ್ಲಿ ಶಬ್ದ ಮಾಡುವ ಗೆಜ್ಜೆಯ ಕುಚ್ಚಿನ ನೂಲಗೊಂಬ ಸಮೇತವಾಗಿ ಇಳಿಬಿದ್ದಿರುವ ಮುಂಭಾಗದ ಸೆರಗು ಮಳೆಗಾಲದ ನವಿಲಿನಂತೆ ನಲಿಯಿತು ಎಂಬ ವರ್ಣನೆ ಪಂಪ ಭಾರತದ ಎರಡನೆ ಆಶ್ವಾಸದ ವಚನವೊಂದರಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಮೊನೆಯಂಬಿನ ಸೋನೆ ( ಮೊನಚಾದ ಬಾಣಗಳ ತುಂತುರು ಮಳೆ). ವರ್ಷ ವಾರಿಧಿ ತನಯ ಭೀಮ ಮಳೆಗಾಲದ ಮೋಡವಾಗಿರುವ ಭೀಮೆಂದು ವಚನವೊದರಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ ಮಳೆಗೆ ಸಂವಾದಿಯಾಗಿ ವರ್ಷ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಬಳಸಿದೆ.

ನಾಗಚಂದ್ರ ತನ್ನ ‘ರಾಮಚಂದ್ರಚರಿತ ಪುರಾಣ’ದಲ್ಲಿ ಅಸಮಾಧಾನಗೊಂಡ ವಿದ್ಯಾದಿದೇವತೆ ರಾವಣನನ್ನು ಎದಿರುಗೊಳ್ಳುವ ರೀತಿಯನ್ನು
ಪೊಸಗಾರ ಸಿಡಿಲ ಮಸಕಮ
ನಸಕಱಿದು ಕೃತಾಂತಜಿಹ್ವೆ ಪೊಡಕರಿಸುವವೋಲ್
ಬೆಸಸು ಬೆಸಸೆಂದು ಕರಮ
ರ್ವಿಸಿ ಸನ್ನಿದವಾಯ್ತು ವಿದ್ಯೆ ರಾವಣನಿದಿರೊಳ್

ಮುಂಗಾರಿನ ಆವೇಶ ಆರ್ಭಟಗಳಂತೆ ಯಮಧರ್ಮನೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿರುವ ಹಾಗೆ ವಿದ್ಯಾದೇವತೆ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ರಾವಣ ಎದಿರು ಕೈನೀಡಿ ಹೇಳು ಏನಾಗಬೇಕು ಹೇಳು ಎಂದಳು ಎಂದು ಹೇಳುವಲ್ಲಿ ಪೊಸಗಾರ್ ಅಂದರೆ ಹೊಸ ಮಳೆಗಾಲದ ಆರಂಭವನ್ನು ಗುಡುಗು ಸಿಡಿಲಿನಿಂದ ಸುರಿಯುವ ಅಡ್ಡ ಮಳೆ ಕುರಿತು ನಾಗಚಂದ್ರ ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ. ಕಾರ್ಗಾಲ,ಮುಂಗಾರು ಈ ಪದಗಳಲ್ಲಿ ಬಂದಿರುವ ‘ಕಾರ್’ ಅಥವಾ ‘ಗಾರು’ ಎನ್ನುವುದು ಮಳೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

‘ಮಾಯದಂತ ಮಳೆ ಬಂತಣ್ಣ ಮದುಗಾದ ಕೆರೆಗೆ’ ಇದು ಜಾನಪದರು ಮಳೆಯನ್ನು ಸಂಭ್ರಮವನ್ನು ಸಂಭ್ರಮಿಸುವ ರೀತಿ. ‘ಆಷಾಢ ಮಾಸ ಬಂದಿತವ್ವ ಅಣ್ಣಾ ಬರಲಿಲ್ಲ ಕರಿಯಾಕ’ ಎಂದು ತವರು ಮನೆಯ ಬಯಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವ ಹೆಣ್ಣಿನ ತುಡಿತ ಎಷ್ಟು ಅಪ್ಯಾಯಮಾನ. ‘ಹುಯ್ಯೋ ಹುಯ್ಯೋ ಮಳೆರಾಯ!’ ಎನ್ನುವಲ್ಲಿ ಸಂತಸ, ನಿರೀಕ್ಷೆ, ಮಳೆಯನ್ನು ‘ರಾಯ’ ಎಂದು ಕರೆದು ಧನ್ಯತೆಯನ್ನು ಕೋರಿಕೆಯನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಹೇಳುವ ಒಕ್ಕಲು ಮಕ್ಕಳ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಗಣಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.

ಮುದ್ದಣನಲ್ಲಿಯೂ ಮಳೆಗಾಲದ ವರ್ಣನೆ ಕಾಣಬಹುದು. ಈತನ ಕೃತಿ ಶ್ರೀ ರಾಮಾಶ್ವಮೇಧದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮಳೆಗಾಲದ ವರ್ಣನೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಚೆಲುವಾದ ಮಳೆಗಾಲದ ವರ್ಣನೆ , ಸವಿಯುಪಹಾರವನ್ನು ಮಡದಿ ನೀಡುವ ಬಗೆ ಶೃಂಗಾರ ಚೇಷ್ಟೆಗಳು ಉಪಚಾರ ಕಳೆದ ಬಳಿಕ ಮಳೆಗಾಲದ ಬೇಸರ ಕಳೆಯಲು ಯಾವುದಾದರು ಒಂದು ಕತೆಯನ್ನು ಹೇಳಲು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ . ಆ ಬೇಸರಿಕೆಯನ್ನು ಕಳೆಯಲು “ನೋಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ ಹಗಲುಗಳು ದೀರ್ಘವಾಗಿವೆ ಹಗಲೂ ರಾತ್ರಿ ಸುರಿಯುವ ಸೋನೆ ಮಳೆ ಜಿನುಗುತ್ತಿರುವ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸು ಬೇಸತ್ತಿದೆ ಜಿನಜುಗುವ ಮಳೆ ಉದುರು ಮಳೆ ಸೋನೆ ಮಳೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ ಮುಂಗಾರು ಮಳೆಯ ಪೂರ್ವದ ಹಗಲುಗಳು ದೀರ್ಘವೇ…! ಜೂನ್ ಇಪ್ಪತ್ತರೆಡು ದೀರ್ಘ ಹಗಲು ಇರುವ ದಿನ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಬಹುದು.
ತೆಂಕಣಗಾಳಿಯಾಟ ಪದ್ಯದಲ್ಲಂತೂ ಪಂಜೆಮಂಗೇಶರಾಯರು ಮುಂಗಾರು ಮಳೆಯ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಕಣ್ಣೆದಿರು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಬರಲಿದೆ ಅಹಹ ದೂರದಿ ಬರಲಿದೆ ಪಡುವಣ ತೀರದ
ಬುಸುಗುಟ್ಟುವ ಪಾತಾಳದ ಹಾವೋ……
ಉಬ್ಬರ ಎಬ್ಬಿಸಿ ಕಡಲಿನ ನೀರಿಗೆ
ತೊರೆಗಳ ಸೊಕ್ಕಿಸಿ
ಬೊಬ್ಬುಳಿ ತೆರೆಯನು ದಡಕ್ಕೆ ಹೊಮ್ಮಿಸಿ….
ಹಕ್ಕಿಯ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಧೂಳಿನ ಕಾಡಿಗೆ… ಬಂತೈ! ಬಂತೈ! ಇವು ತೆಂಕಣಗಾಳಿಯಾಟ ಪದ್ಯದ ಸಾಲುಗಳು. ಇಲ್ಲಿ ಪಂಜೆಮಂಗೇಶರಾಯರು ಮುಂಗಾರು ಮಳೆಯ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಕಣ್ಣೆದಿರು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಕಡೆಂಗೊಂಡ್ಲು ಶಂಕರಭಟ್ಟರು ‘ಕಾರ್ಗಾಲದ ವೈಭವ’ ಎಂಬ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ

ಪಡುವಣ ತೀರದ
ಕನ್ನಡ ನಾಡಿನ
ಕಾರ್ಗಾಲದ ವೈಭವವೇನು?
ಚೆಲ್ಲಿದರನಿತೂ
ತೀರದ ನೀರಿನ
ಜಡದೇಹದ ಕರ್ಮುಗಿಲೇನು?
ಕೆರೆಗಳನುಕ್ಕಿಸಿ
ತೊರೆಗಳ ಸೊಕ್ಕಿಸಿ
ಗುಡ್ಡವ ಬೆಟ್ಟವ ಕೊರೆ ಕೊರೆದು
ಕಡಲಿನ ತೆರೆಗಳ
ರಿಂಗಣಗುಣಿಯಿಸಿ
ಮೊರೆಮೊರೆವುದೋ ಸುರಿ ಸುರಿದು………. ಎಂದು ಕಡಲ ತೀರದ ಮುಂಗಾರಿನ ಆರ್ಭಟವನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಮುಂಗಾರು ಮಳೆಯು ಆವೇಶದ ವೇಷದ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಾ ಮರಗಳು ಬುಡಸಹಿತ ಧರೆಗುರುಳುವುದನ್ನು ಬಂಡೆಯನ್ನೇ ಇಬ್ಭಾಗಮಾಡುವ ಆವೇಶವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾ ಕಪ್ಪು ಮೋಡದ ಕುಪ್ಪಸವನ್ನು ಕಳಚಿ ಹಚ್ಚಹಸುರಿನ ತೊಡುಗೆಯುಡುವ ಭೂಮಿಯ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ದರ್ಶಿಸಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಬಲುಮೇಘಗಳು ಸಡಿಲಗೊಂಡು ಭುವಿಯನ್ನು ಸ್ಪರ್ಷಿಸುವುದನ್ನು ಕುವೆಂಪು ವರ್ಣಿಸುವ ರೀತಿಯೇ ವಿಭಿನ್ನ ಮಳೆನಾಡಿನ ಕವಿಗೆ ಮಳೆಯೇ ಕಾವ್ಯಾಜೀವಾಳ ಎಂದರೂ ತಪ್ಪಿಲ್ಲ.

ಕದ್ದಿಂಗಳು ಕಗ್ಗತ್ತಲು ಕಾರ್ಗಾಲದ ರಾತ್ರಿ
ಸಿಡಿಲ್ಮಿಂಚಿಗೆ ನಡುಗುತ್ತಿದೆ
ಪರ್ವತ ವನಧಾತ್ರಿ
ತುದಿಯಿಲ್ಲದೆ ಮೊದಲಿಲ್ಲದೆ
ಹಿಡಿದಂಬರವನು ತಬ್ಬಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ
ಹಾವ್ನಾಲಗೆಯ ಮಿಂಚು
ನೆಕ್ಕುತಲಿದೆ ಕತ್ತಲೆಯನು
ಮೈದೋರಲು ಮರೆಯಾಗಿವೆ
ಭಯದಿ ಶಶಿ ತಾರೆ ‘ಮಳೆ ಎಂಬುದು ಬರಿ ಸುಳ್ಳಿದು
ಮಳೆಯಲ್ಲಿದು ಮಳೆಯಲ್ಲಿದು
ಪ್ರಲಯದ ಆವೇಶ
ಲಯಭೀಷಣ ಮಳೆ ಭೈರವ ಎಂದು ಬರೆಯುತ್ತಾ ಮಳೆಯನ್ನು ರುದ್ರನಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಮಿಂಚನ್ನು ಹಾವ್ನಾಲಗೆಯ ಮಿಂಚು ವರ್ಷಭೈರವ ಕವಿತೆಯಲ್ಲಿ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ .. ಕದ್ದಿಂಗಳು ಕಗ್ಗತ್ತಲು ಕಾರ್ಗಾಲದ ರಾತ್ರಿ ಎಂದು ಲಯಬದ್ಧವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತಲೆ ಕಾಳರಾತ್ರಿಯ ಭಯಾನಕತೆಯನ್ನು ಪ್ರಲಯದಾವೇಶವನ್ನು ಕಣ್ಮುಂದೆ ತಂದು ನಿಲಿಸುತ್ತಾರೆ.

‘ಮಂಜಣ್ಣ ಹೇಳಿದ ಸ್ಥಳಕತೆ’ ಮಳೆಗಾಲದ ರೌದ್ರತೆಯನ್ನೆ ಹೇಳುವ ಪದ್ಯ. ಕುವೆಂಪುರವರು ಇಲ್ಲಿ ಮಳೆಯ ಭೀಕರತೆ ಎದುರಾಗುವ ಹಠಾತ್ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳನ್ನು. ಸಿಂಗಿಯನು ಕರಿಸಿದ್ಧ ಕರೆತರಲು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ ಅಲ್ಲಿ ಆತಿಥ್ಯ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಚಿಕ್ನೂರಿಗೆ ಹೊರಡಬೇಕು ಎನ್ನುತ್ತಾ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೊರಡುವಾಗ ‘ಸಾವನೆ ಕಾರುವ ಕಾರದು ಸುರಿಯಿತು’ ಎಂದು ಅಪಾಯದ ಮುನ್ಸೂಚನೆಯನ್ನು ಹೇಳಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲವಾಗಿ ಅಪ್ಪಿದರು ಎಂದಿದ್ದಾರೆ ಮೃತ್ಯುವಿನ ಸೂಚನೆ ಕೊಡುವ ಹಾಗು ನಡೆದ ದುರಂತಕ್ಕೆ ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ವಿಷಾದ ವ್ಯಕ್ತ ಪಡಿಸುವ ಈ ಪದ್ಯ ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿದೆ.

‘ಮುಂಗಾರು’ ಕುವೆಂಪುರವರ ಇನ್ನೊಂದು ಮಳೆ ಪದ್ಯ.

ಪಡುವಣ ಕಡಲಿನ ಮಿಂಚನು ಗುಡುಗನು ನುಂಗಿ
ಬಸಿರಿನಲಿ ಮುಡಿಗೇರಿ
ಮುಂಗಾರಸುರಿಯು ರಕ್ಕಸವೆಜ್ಜೆಗಳಿಡುತ
ಬಂದಳು ಬಲು ಗದರಿ
ಎನ್ನುತ್ತಾ ಮಲೆನಾಡಿನ ಮುಂಗಾರಿನ ಆರ್ಭಟವನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಡುತ್ತಾರೆ.

ಪದ್ಯದ ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ‘ಧಾರೆಯ ದಾರದಿ ನೇಯ್ದಿಹ ಜವನಿಕೆಯುಡುವಳು ತಿರೆವೆಣ್ಣು’ ಅಂದರೆ ಮಳೆ ಹನಿಯ ದಾರಗಳಿಂದ ನೇಯ್ದ ಪರದೆ ಕಾಡನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದಂತೆ ಪರ್ವತ ಕಾಡು ಮಳೆ ಎಲ್ಲವೂ ಸೊಳ್ಳೆ ಪರದೆಯೊಳಗೆ ಬಂಧಿಯಾದಂತೆ ಎಲ್ಲವೂ ಮಸುಕು ಮಸುಕಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಮುಂಗಾರನ್ನು ರಾಕ್ಷಸಿಗೆ , ಗೂಳಿಗೆ, ಆನೆಗೆ, ಸರ್ಪಕ್ಕೆ, ಕಾಳಿಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಹೋಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಮುಗಿಲ ಮಾರಿಗೆ ರಾಗರತಿಯ ನಂಜ ಏರಿತ್ತ
ಆಗ ಸಂಜೆ ಆಗಿತ್ತ….
ಮಳ್ಳಗಾಳಿ ಸುಳಿ ಕಳ್ಳ ಕೈಲೆ ಸೆರಗನು ಹಿಡಿದಿತ್ತ
ಮತಮತ ಬೆರಗಿಲೆ ಬಿಡತಿತ್ತ
ಎನ್ನುವ ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ಮಾತಿನ ಸೊಗಸೆ ಬೇರೆ. ‘ನೆಲದ ಅಂಚಿಗೆ ಮಂಜಿನ ಮುಸುಕು ಹ್ಯಾಂಗೊ ಬಿದ್ದಿತ್ತ ಗಾಳಿಗೆ ಮೇಲಕ್ಕೆದ್ದಿತ್ತ’ ಎನ್ನುತ್ತಾ ಮಳೆಯ ಪರಿಪ್ರೇಕ್ಷವನ್ನು ಅವರೆ ಹೇಳುವಂತೆ ಮೈಮನ ಮರೆಯುವಂತೆ ಹೃದಯಸ್ಪರ್ಷಿಯಾಗಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಪಳಕಳ ಸಿತಾರಾಮಭಟ್ಟರು ಮಳೆ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಿಸಿಲ ಝಳಕೆ ಕಡಲ ನೀರು
ಆವಿಯಾಯಿತು
ಆವಿಯಾಗಿ ನೆಲದ ಕಡೆಗೆ
ಬೀಸಿ ಬಂದಿತು
ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಗುಡ್ಡ ಬೆಟ್ಟ
ಅಡ್ಡವಾಯಿತು
ತಡೆದು ನಿಂತ ಮೋಡವೆಲ್ಲ
ಮೇಲಕೇರಿತು
ಘಳಿಗೆಯೊಳಗೆ ಬಾನು ತುಂಬ
ಮೋಡ ಕವಿಯಿತು
ಮಿಂಚು ಮಿಂಚಿ ಜಗವು ಬೆಳಗಿ
ಗುಡುಗು ಗುಡುಗಿತು
ಮೋಡ ಮೇಲಕೇರಿದಾಗ
ತಂಪು ತಗುಲಿತು
ಆವಿ ತಣಿದು ಭಾರವಾಗಿ
ಕುಸಿಯತೊಡಗಿತು
ಮುತ್ತಿನಂಥ ಮಳೆಯ ನೀರು
ಕೆಳಗೆ ಸುರಿಯಿತು
ಕೆರೆಯು ತೊರೆಯು ಹಳ್ಳ ಹೊಳೆಯು ತುಂಬಿ ಹರಿಯಿತು. ಎಂದು ಮಕ್ಕಳ ಮನಸ್ಸಿಗಿಳಿದು ನೀರು ಘನವಾಗಿ ಹನಿಯಾಗುವ ರೀತಿಯನ್ನು ಸೊಗಯಿಸಿದ್ದಾರೆ.

“ಯಾತಕ್ಕೆ ಮಳೆ ಹೋದವೋ ಶಿವ ಶಿವ ಲೋಕ ತಲ್ಲಣಿಸುತಾವೋ ಬೇಕಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಬೆಂಕಿಯ ಮಳೆ ಸುರುದು ಉರಿಸಿ ಕೊಲ್ಲಲು ಬಾರದೇ” ಎಂದು ಕ್ಷಾಮ ಬಂದಾಗ ತಲ್ಲಣಿಸುವ ಜನಪದರು ಶಿವನ ಕರುಣೆಯನ್ನು ಬಯಸುವ ಹಾಗೆ ದುರಿತದ ಕಾಲ ಬಂದಾಗ ಬೆಂಕಿಯ ಮಳೆಯನ್ನೆ ಸುರಿಸು ನಮ್ಮನ್ನು ಕೊಂದು ಬಿಡು ಎನ್ನುವ ಸವಾಲು ಶಿವನಲ್ಲಿ ಜನಪದರಿಗೆ ಇರುವ ಸಲಿಗೆ ಅನ್ಯೋನ್ಯತೆ ಮಳೆಯ ಮೂಲಕ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಎಲ್ಲಿ ಹೋಗುವಿರಿ ನಿಲ್ಲಿ ಮೋಡಗಳೆ ನಾಲ್ಕು ಹನಿಯ ಚೆಲ್ಲಿ ಎನ್ನುವ ಜಿ.ಎಸ್. ಎಸ್ ಅವರ ಸಾಲುಗಳು ದಿಕ್ಕಿನಿಂದ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಅಲೆಯುವ ನೇಗಿಲಧರ್ಮವನ್ನು ನಂಬಿರುವ ರೈತರ ಮುಖವಾಣಿಯಾಗಿದೆ.

‘ಮಳೆ’ ಅಂದರೆ ಸುರಿಯುವ ನೀರಲ್ಲ ನಮ್ಮ ಜೊತೆಗೆ ಜೀವಿಸುವ ಒಂದು ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಘನೀಕರಿಸಿದ ಮೋಡಿವಿದ್ದರೆ, ಗುಡುಗು ಮಿಂಚಿದ್ದರೆ ಅನ್ನಿಸುವ ಅನಿಸಿಕೆಗೂ ಎಡೆಬಿಡದೆ ಸುರಿಯುತ್ತಿದ್ದರೆ ಹೇಳುವ ಮಾತುಗಳೆ ಬೇರೆ ಎಲ್ಲಾ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗೂ ಮಳೆ ಮಾತಾಗುತ್ತದೆ ಹಾಡಾಗುತ್ತದೆ. ‘ಒಂದು ಮುಂಜಾವಿನಲಿ ತುಂತುರಿನ ಸೋನೆ ಮಳೆ’ ಎಂಬ ಸಾಲುಗಳಿಗೆ ತಲೆದೂಗದವರು ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ!

ಇಳೆವೆಣ್ಣು ಮೈದೊಳೆದು ಮಕರಂದದರಿಶಿಣದಿ
ಹೂ ಮುಡಿದು ಮದುಮಗಳ ಹೋಲುತ್ತಿತ್ತು
ಮೂಡಣದಿ ನೇಸರನ ನಗೆ ಮೊಗದ ಶ್ರೀಕಾಂತಿ……..
ಹುಲ್ಲೆಸಳು ಹೂಪಕಳೆ ಮತ್ತು ಹನಿಗಳ ಮಿಂಚು
ಸೊಡರಿನ ಆರತಿಯಲಿ ಬೆಳಗುತ್ತಿತ್ತು
ಕೊರಲುಕ್ಕಿ ಹಾಡುತಿಹ ಚಿಕ್ಕಪಕ್ಕಿಯ ಬಳಗ
ಶುಭಮಸ್ತು ಶುಭಮಸ್ತು ಎನ್ನುತ್ತಿತ್ತು

ಎನ್ನುವ ಕಣವಿಯವರ ಸಾಲುಗಳಿಗೆ ಮರುಬರಹವೆ ಇಲ್ಲ. ಮುಂಗಾರು ಮಳೆಯಲ್ಲಿ ತೊಯ್ದ ಭುವಿಯನ್ನು ಮದುಮಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸುವ ಸಚರಾಚರವನ್ನು ಮಧುಮಂಟಪವನ್ನಾಗಿ ನೋಡುವ ಕವಿಯ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಶ್ರುತಿಹಿಡಿದು ಒಳಗಣ್ಣಿನಿಂದ ಸವಿಯಬೇಕು.

ಮುಂಗಾರಿನ ಅಭಿಷೇಕಕೆ ಮಿದುವಾಯಿತು ನೆಲವು
ಧಗೆ ಆರಿದ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಪುಟಿದೆದ್ದಿತು ಚೆಲವು

ಎಂದು ಮಳೆಯನ್ನು ಪ್ರೇಮಿಗಳ ಪ್ರೇಮಭಾವಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸುವ ಕವಿಹೃದಯವು ಎಲ್ಲರಲ್ಲೂ ಪ್ರೇಮ ಭಾವವನ್ನುಸ್ಫುರಿಸುತ್ತದೆ.

ಆಕಾಶ ಬಿಕ್ಕುತ್ತಿದೆ
ಮುಗಿಲ ಮುಸುಕ ಮರೆಗೆ
ಮಾತಿರದ ತಾರೆಗಳು
ಅಡಗಿ ಕುಳಿತ ಗಳಿಗೆ ಸೂರ್ಯ ಚಂದ್ರರಿರದೆ
ಕಪ್ಪು ಸುತ್ತ ಚೆಲ್ಲಿ

ಕವಿ ಸುಬ್ರಾಯ ಚೊಕ್ಕಾಡಿಯವರ ಪ್ರಕಾರ ಮಳೆ ಎಂದರೆ ಆಕಾಶ ಬಿಕ್ಕುವುದು ಮಾತಿರದ ತಾರೆಗಳು ಅಡಗಿಕುಳಿತು ಸೂರ್ಯ- ಚಂದ್ರರು ಕಪ್ಪನ್ನೆ ಚೆಲ್ಲುವುದು.

ಮಳೆ ಭಾವಜೀವಿಗಳನ್ನು ಯಾವಾಗಲು ಬೆರಗುಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಮಳೆಯನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಭಾವನಾಲಹರಿಗೆ ಮೂಲ ದ್ರವ್ಯವನ್ನಾಗಿಸಿಕೊಂಡ ಅದೆಷ್ಟು ಭಾವಜೀವಿಗಳಿಲ್ಲ ಹಿತವಾಗಿ ಸುರಿಯುವ ಮಳೆಯಲ್ಲೂ ಮೋಹಕತೆಯಿದೆ ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವಲು ಸಮಯ ಅಭಾವ ಎನ್ನುವುದು ವಿಷಾದ. ನಮ್ಮ ಅಂತರಂಗದ ಭಾವನೆಗಳು ಮೋಡಗಳ ರೂಪ ತಾಳಬೇಕು ಮೋಡ ಮತ್ತೆ ಹನಿಯಾಗಿ ಸುರಿವಂತೆ ನಮ್ಮ ಭಾವಗಳು ಹಾಡಾಗಿ ಹೊನಲಾಗಿ ಹರಿದು ನವ ಚೈತನ್ಯವನ್ನು ತರಬೇಕು. ಮೊದಲ ಮಳೆ ಕಷ್ಮಲವನ್ನು ಕಳೆದು ಭೂಮಿಯನ್ನು ನಳನಳಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಅಂತೆಯೇ ನಮ್ಮ ಮನದಲ್ಲಿ ಘನೀಕೃತವಾಗಿರುವ ಅನಗತ್ಯ ಕ್ಲೇಷಗಳನ್ನು ಕಳೆದು ಒಲವನ್ನು ಹರಿಸಬೇಕು, ಉಲ್ಲಾಸದ ಭಿತ್ತಿಯನ್ನಾಗಿಸಬೇಕು.